Slechts een handjevol mensen zijn namelijk teruggekeerd. De groep zelf zegt dat ze onvoldoende tijd hebben gehad om aan hun toekomst te werken. Ondertussen heeft ook een aantal mensen alsnog een verblijfsvergunning gekregen en zijn er ‘veelbelovende’ herhaalde asielprocedures gestart. Het bewijs, volgens de groep en zijn ‘supporters’, dat lang niet iedereen binnen de Vluchtgroep is ‘uitgeprocedeerd’ zoals de overheid stelt.

In juni 2017, drie jaar na het experiment, hebben overigens al 81 mensen van de oorspronkelijke Wij Zijn Hier-groep (zowel bewoners van de ‘Vluchthaven’ als de ‘Vluchtgarage’) een verblijfsstatus verkregen. Zij zijn daarbij grotendeels door Wij Zijn Hier -supporters juridisch en anderszins ondersteund. Het is volgens de groep het ‘ultieme bewijs’ dat veel mensen niet uitgeprocedeerd zijn/ waren, maar meer tijd en goede juridische begeleiding nodig hebben/ hadden om hun recht op verblijf aan te tonen.

Tekst: Jonneke van Wierst

Vluchtgarage, 25 augustus 2014

‘Hamza is dood,’ zegt Fuad aan de telefoon. Het is verschrikkelijk nieuws. Vrijdagavond al had Fuad verteld dat Hamza, de jongen die dinsdagavond gewond was geraakt, waarschijnlijk zondag zou overlijden. Hij was twee keer aan zijn hoofd geopereerd. De dokters konden niets meer voor hem doen, had Fuad gezegd. ‘Ze wachten op zijn zus die uit Engeland moet komen. Ze komt zondag en waarschijnlijk zetten ze dan de machines uit.’

‘Hebben ze de machines uitgezet of is hij zelf gestorven?’ vraag ik, alsof niet iedereen uiteindelijk zelf sterft. ‘Yeah, yeah… It’s terrible,’ antwoordt Fuad slechts.

Er hangt een trieste stilte rond de groepjes mannen voor de Vluchtgarage. In de Sudan Room is alles ordelijk. De bedden zijn netjes opgemaakt. Twee mensen roken een sigaret aan het lage tafeltje. De wc op de tweede verdieping stinkt niet meer. Ik ga door naar de Somali room op de derde, de kamer van Fuad. Het is stil, stil, stil in het gebouw. Het blijft stil, ook nadat ik twee keer op de deur geklopt heb. Als ik mijn telefoon pak om Fuad te bellen, opent hij de deur. Hij is de enige in de kamer. Hij heeft al een interview afgestaan aan RTL 5, zegt hij en aan Het Parool.

We bekijken de eerste berichten over Hamza’s dood in de media op mijn smartphone. Het Parool heeft er een foto bij. Fuad slaakt een ingehouden kreet en tikt met zijn vingertoppen tegen het scherm: ‘Picture!’ Hij trekt haastig zijn hand weer terug, alsof hij zich heel snel realiseert dat hij de foto niet uit de telefoon kan pakken.

‘Nasir Galid?’ zeg ik verbaasd. ‘Ze noemen hem Nasir Galid?’

‘Nasir! Ah!’ zegt Fuad en lacht even ‘Hamza  is…’ Hij zoekt het woord: ‘Nickname.’

Herdenkingsspandoeken in de Vluchtgarage

‘Ik at samen met hem. Ik speelde spelletjes met hem. Daar!’ Hij wijst naar de tv op de overloop. ‘En nu is hij dood. Om een flesje bier. Vijftig cent. Hij is doodgeslagen om vijftig cent…’

Het waren een stuk of zeven mannen, de meeste ‘van buiten’, vertelt Fuad, niet-bewoners dus, die dinsdag 19 augustus al om negen uur ’s morgens drie kratten bier op het parkeerdek naast zijn kamer hadden gezet. ‘They were high from drinks. They make a lot of noise. I tell them to be quiet.’ Fuad was vervolgens het grootste deel van de dag weggeweest. Het drinken was de hele dag doorgegaan. ‘Hamza too. He drink a lot! Every day, he drink a lot…’ Hij valt peinzend stil en zegt dat Hamza weliswaar een drinker was, maar iemand die altijd in stilte dronk, op zijn eigen bed. Hij dronk om zijn zorgen te vernevelen. Hij viel nooit iemand lastig. ‘He was quiet boy, really. No troublemaker.’

Om de paar minuten gaat Fuads telefoon en zegt hij ‘Sorry..,’ en staat mensen te woord. Het gaat allemaal over Hamza. Iemand die vraagt hoe de begrafenis geregeld wordt. Iemand van de Volkskrant wil langs komen. Iemand vraagt of het een stammenruzie was ‘No, no!’ zegt Fuad. ‘I told you before! Nothing like that!’

Na elke onderbreking, pakt hij als vanzelf de draad weer op, vertelt hoe het ging toen hij thuiskwam dinsdag in de vroege avond. Het gezelschap was in de loop van de dag van het parkeerdek naar de begane grond verhuisd. Er hadden zich mannen aangesloten. Er waren mannen afgehaakt en er was ruzie ontstaan over de laatste paar biertjes. Er waren klappen gevallen. Hamza had klappen gekregen. Zijn vrienden hadden hem naar boven gebracht, naar zijn bed. En kort daarna was Fuad er getuige van geweest hoe Somaliërs van de benedenverdieping Somali room no. 3 waren binnen gestormd en hoe de ruzie zich had voortgezet rond Hamza’s bed. Fuad was teruggerend naar zijn eigen kamer en had de politie gebeld.

‘Nee,’ zegt Fuad aan de telefoon. ‘Ik ben niet de woordvoerder van de familie. Ik geef je een nummer, ok, van iemand van zijn stam.’ Hij praat door terwijl hij zijn telefoon op een halve meter afstand van zijn gezicht houdt om het scherm af te lezen. ‘OK, hier komt het…’

‘Ik wil niet de woordvoerder van de familie zijn,’ zegt hij nadat hij heeft opgehangen en lacht flauwtjes. ‘Ik wil spreken met mijn EIGEN familie. Ik heb ze niet meer aan de telefoon gehad sinds de eerste dag van ramadan. Ik ben moe, weet je. Heel erg moe. We moeten dat drinken hier verbieden. Maar hoe? Ik weet het niet.’ Zijn stem klinkt schor. ‘Ik sliep om vijf uur vannacht en ik was om acht uur al weer wakker.’

Als ik het pand verlaat, krijg ik een SMS van Mohammed uit AZC Alkmaar dat als een gedicht alles zegt:

What I hear sad news.

Hamza is die I feel sorry.

I was expect this he will happen in garage.

But I did not expect he will be Hamza.

He was nice guy.

Inspanningen van sociaal-advocaat Pim Fischer uit Haarlem en de Protestantse Kerk Nederland (PKN) hebben ertoe geleid dat het ECSR (Europees Comité voor Sociale Rechten) van de Raad van Europa onderzoek doet naar de behandeling van uitgeprocedeerde asielzoekers in Nederland. Het Comité doet de gezaghebbende uitspraak dat Nederland het recht van opvang schendt van mensen zonder verblijfsrecht. Ook organisaties als Amnesty International en het College voor de Rechten van de Mens oordelen hard over de manier waarop Nederland zijn ‘uitgeprocedeerden’ behandelt. Vooral de situatie waarin de mannen in de Vluchtgarage leven wordt ‘mensonwaardig’ genoemd en betrokkenen spreken de vrees uit dat er ‘slachtoffers zullen vallen’ als de ongedocumenteerden nog langer aan hun lot worden over gelaten.

door: Reinout Verbeek – supporter WE ARE HERE

Amsterdam, 22 oktober 2015

Sinds anderhalve week staat de Smaragdgroep, onderdeel van de We Are Here beweging, op straat. De afgelopen maanden had de groep, ongeveer 30 mannen en vrouwen uit Ethiopië en Eritrea, onderdak in het voormalige verpleeghuis De Wittenberg in Amsterdam. Dit anti-kraak-opvangproject werd betaald en georganiseerd door de Lutherse Kerk.
De Smaragdgroep heeft de afgelopen tijd actie gevoerd voor betere opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers, samen met de zg. ‘Hoogoordgroep’, die tot 1 november onderdak heeft in Amsterdam Zuid-Oost, dankzij de Protestantse Diaconie en het Leger des Heils. Dit groepje staat vanaf 1 november weer op straat.
Een aantal dagen achtereen meldden zij zich collectief bij het Vreemdelingenloket van de Gemeente Amsterdam en bij de nachtopvang in Amsterdam Buitenveldert. De bedoeling was aandacht te vragen voor hun standpunt dat deze zogeheten ‘Bed-Bad-Broodvoorziening’, niet toereikend is voor vluchtelingen zoals zij. Want als mensen geen geld hebben omdat ze niet mogen werken, geen studie of opleiding mogen volgen, als ze de politie moeten vrezen omdat aanhouding kan leiden tot vreemdelingendetentie, waar kunnen zij overdag veilig verblijven? Hoe kunnen zij zich beschermen tegen criminaliteit of uitbuiting? Zij moeten ‘onopvallend’ over straat zwerven, weer of geen weer, verblijven in de openbare ruimte, ook als ze ziek zijn. En dan hebben we het nog niet eens over de specifieke kwetsbaarheden waar veel van juist deze mensen mee kampen: chronische gezondheidsklachten, handicaps, post traumatische stress en meer.
Het plan was het gebrek aan plaatsen in de 24-uurs opvang van de gemeente aan te kaarten en de ontoereikendheid van de nachtopvang. De ontnuchterende realiteit bleek echter dat er niet alleen voor hen geen plaats was in de 24-uurs opvang, maar zelfs niet in de BBB’s. Dus: zelfs de minimale vorm van opvang, een vorm die ze zelf als volstrekt ontoereikend zien, is voor deze groep niet beschikbaar: de nachtopvang van de gemeente.

(1) voetnoot bij filmpje

Het is de wrange ironie waar afgewezen asielzoekers vaak mee te maken hebben: aan de wezenlijke kwesties waar ze voor vechten – een normaal leven kunnen leiden – komen ze nauwelijks toe omdat ze zelfs geen garantie hebben op de meest basale levensbehoeften: voedsel, kleding, onderdak, hygiëne.
Diezelfde ironie zie je weerspiegeld in de manier waarop in Nederland de discussie is gevoerd over de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers, naar aanleiding van het rapport van het Europese Comité voor Sociale Rechten (ECSR).
De essentie van de ECSR uitspraak was dat sociale rechten in wezen mensenrechten zijn. Recht op onderdak, op medische zorg, recht om gevrijwaard te blijven van sociale uitsluiting en extreme armoede: het zijn rechten die gaan over de menselijke waardigheid. Zulke rechten gelden voor iedereen, ook mensen die illegaal in een land verblijven, omdat zij mensen zijn en blijven. En ook: als het aankomt op zoiets fundamenteels als menselijke waardigheid, dan past het een welvarend land niet een soort kruideniersmentaliteit te hanteren: Nederland zou deze rechten actief moeten uitdragen en bevorderen, beleid moeten maken om sociale uitsluiting en dakloosheid te voorkomen. Nederland heeft zich daar door de ondertekening van handvesten en verdragen bewust toe verplicht.
De politieke discussie naar aanleiding van de Europese uitspraak, is echter heel snel opgeschoven richting de vraag: wat is de minimale opvang die Nederland moet bieden om niet in directe overtreding te zijn van Europese verdragen? Het politieke compromis dat de uitkomst was van die discussie, de zogenaamde Bed-Bad-Broodvoorziening, werd vervolgens niet alleen als minimum gehanteerd, maar tot norm gemaakt voor de opvang van ongedocumenteerden.
Op deze manier is, ondanks de goede bedoelingen die ongetwijfeld liggen achter de uitspraak van ECSR, voor veel uitgeprocedeerde asielzoekers in Nederland de situatie er niet beter op geworden. Bij de nachtopvang aan de Walborg 2A in Amsterdam Buitenveldert, waar de Smaragdgroep en Hoogoordgroep vorige week collectief aan de deur klopten, werd dit pijnlijk duidelijk. Op deze locatie kunnen momenteel maximaal 65 mensen terecht voor opvang tussen 5 uur ‘s avonds en 9 uur ‘s morgens. Het pand biedt ondertussen plaats aan minstens het drievoudige van dit aantal. Daarnaast zou zonder problemen de locatie ook overdag kunnen worden opengesteld voor de doelgroep. De Gemeente Amsterdam doet geen van beide: in haar beleidsplannen staat dat er in totaal 135 plaatsen nachtopvang worden gecreëerd en daar houdt zij aan vast, ongeacht hoeveel mensen die opvang daadwerkelijk nodig hebben. De medewerkers van HVO Querido, de organisatie die van Amsterdam de opdracht heeft gekregen de nachtopvang voor ongedocumenteerden uit te voeren, voelden zich er zichtbaar ongemakkelijk bij, maar hielden zich toch aan hun instructies. “Misschien kunnen jullie het beste naar het Centraal Station gaan,” zei een van hen, “dat is de enige plek waar het warm is”.

(1) De agent van politie denkt ten onrechte dat in de Walborg 2a ‘nieuwe asielzoekers’ worden opgevangen. In het pand wordt slechts Bed-Bad-Brood-opvang geboden aan ongedocumenteerden. Op het CS in Amsterdam kunnen nieuw gearriveerde asielzoekers zich laten registreren en een treinkaartje krijgen voor Ter Apel waar zich een aanmeldcentrum bevindt. Advocaat Pim Fischer (uiterst rechts in beeld) spreekt slechts over het advies van een medewerker van de BBB-opvang aan de ongedocumenteerden voor wie geen plaats is in de Walborg om slaapplaatsen te zoeken op het Centraal Station.