WERELDHUIS AMSTERDAM: OFFICIEUZE DAGOPVANG BBB;
‘MAAR HET BELEID MOET ANDERS’

Amsterdam, 18 april 2017

Tekst: Jonneke van Wierst

‘Hello, I’m Jezus,’ zegt een vriendelijke man voor de schuifdeur van ‘de kas’ op nummer 18 van de Nieuwe Herengracht in Amsterdam. Het kwartje moet even vallen: Jezus, populaire jongensnaam in Zuid-Amerika…
‘De kas’ is letterlijk een kas, geplant in het binnenhof van het historische pand van de Protestantse Diaconie: een glazen uitbreiding van de ‘gelagkamer’ waar vele generaties herenbroeders hun sobere maaltijden moeten hebben genuttigd.
Het is een tijdelijke behuizing, een beschutte plek waar tussen de 80 en 120 mensen op weekdagen een gratis maaltijd krijgen opgeschept. ‘Altijd rijst en soep,’ zegt Tesfit uit Eritrea tevreden. ‘Meestal met gestoofde kool en salade. En een stukje kip en fruit, als je op tijd bent.’

‘Op tijd’ is 12.30 uur. Het eten is deze woensdag 18 april iets later dan gewoon. Er wordt door de presentator van deze lunchpauze per microfoon uitgelegd waarom. Iemand neemt de microfoon van hem over om van de gelegenheid gebruik te maken zijn mede-Wereldhuisgenoten op het hart te drukken geen papieren handdoekjes als toiletpapier te gebruiken: ‘Dit zijn de handdoekjes! De handdoekjes zijn voor de handen! Deze doekjes mogen NIET in het toilet! Niet in het toilet!’ Hij toont de papieren handdoekjes wapperend boven zijn hoofd. De presentator grist zijn microfoon terug en voegt daar streng ‘Haram!’ aan toe. De microfoon wordt hem weer ontnomen. ‘It blocks the toilets! Blocks the toilets, ok?’

De kas werd 30 januari 2017 officieel geopend door stadsbestuurder Boudewijn Oranje (D66), als ‘overloop’ voor ‘nummer 20’, het aangrenzende pand waarin het Wereldhuis is gevestigd. ‘Het Huis puilde uit. Dat hebben we te danken aan het succes van de BBB,’ zegt pastor Cor Ofman, niet zonder ironie. ‘We zijn de officieuze dagopvang van de BBB geworden.’

Van Kerkhuis naar Wereldhuis

Het Wereldhuis startte in 2008 als voortzetting van het Kerkhuis in Amsterdam Zuid-Oost. Het Kerkhuis was één dag in de week open en gericht op gezondheidsvoorlichting voor immigranten zonder verblijfsrecht en ondersteuning van hun kerken. ‘Meer specifiek: we waren op zoek naar HIV/aids patiënten en probeerden het taboe rond de ziekte te doorbreken. We voorzagen in een grote behoefte,’ zegt Ofman. ‘Ik spreek over de periode 2003-2004. Later pas, gingen bij mij ook de ogen open voor vrouwen- en mensenhandel, verweven met de taboes rond seksuele gezondheidszorg.’

Het was in de Hoftuin van de Diaconie waar in 2012 de ‘Wij Zijn Hier’-beweging van uitgeprocedeerde asielzoekers startte. ‘Daar verderop,’ wijst Ofman naar buiten. ‘Met tentjes, zeiltjes en een fietsenwerkplaatsje. Maar toen ze met 16 man waren, werd het te gek. Wij konden gewoon geen verantwoordelijkheid dragen voor deze mensen. Ze zijn toen naar Osdorp gegaan.’

Met de WAH-beweging en uitgeprocedeerde asielzoekers hield Cor Ofman zich vervolgens niet specifiek bezig: ‘Ik had het druk genoeg met de HIV-patiënten, slachtoffers van mensenhandel en moslim LHBT-ers van Secret Garden.’.

Explosief gegroeid

Vooral in 2016 is het aantal uitgeprocedeerde asielzoekers dat zich tot het Wereldhuis wendt explosief gegroeid. ‘Het Wereldhuis is open voor iedereen. Dat willen we ook blijven, maar wij lopen ook tegen limieten aan. Het kan zo niet doorgaan. Het beleid moet anders. Wij zijn geen uitvoeringsinstantie van de gemeente,’ zegt Cor Ofman. ‘Te grote groepen geven teveel spanning en angst. Uitgeprocedeerde asielzoekers zijn vaker en ernstiger getraumatiseerd. De BBB-nachtopvang zelf geeft mensen ook veel stress. Stress die ze vervolgens meenemen naar hier.’

In rap tempo zijn de openingstijden van het Wereldhuis verruimd en de spreekuren uitgebreid van één dag in de week in 2012 naar vijf dagen per week nu. ‘Voorheen kwamen hier vooral Ghanezen, Nigerianen, Filipijnen en mensen uit Indonesië, Suriname, de Antillen. We hadden en hebben onze eigen groep ‘huisadvocaten’ voor juridisch advies en Dokters van de Wereld bevindt zich ook in ons pand. Wat ik en twee collega’s doen is ‘counseling’, luisteren naar mensen die stoom af moeten blazen, ze helpen nadenken over een ‘route’ en doorverwijzen, zowel naar medici als advocaten als andere helpers en instanties.’

Psychotisch

De Wereldhuismensen zijn zelf verantwoordelijk voor ‘hun’ Huis. En een grote groep neemt die verantwoordelijk heel serieus. ‘Dat zijn de sterkere mensen,’ zegt Cor Ofman. ‘We hebben een cateringteam, kookteam, schoonmakers, beveiligers.’

Verder worden er de hele week activiteiten georganiseerd en cursussen gegeven door vrijwilligers met en zonder papieren. ‘We waren dit jaar enige tijd 7 dagen per week open, maar hebben de deuren in het weekend weer dicht gegooid nadat er een paar weken terug iemand psychotisch het Huis binnen kwam en de boel kort en klein sloeg. Een incident dat we volstrekt niet hadden zien aankomen. Volgens mensen die hem kennen was het een anders heel rustige jongen. We moeten een veilige plek zijn en blijven voor iedereen en hebben niet de mogelijkheden om psychiatrische patiënten op te vangen. Zeker niet in het weekend.’

Eigen kracht en talenten

Huismeester Magdi uit Egypte grijpt tegen het eind van de lunch nogmaals de microfoon en roept de naam van de man die voor aanvang van het eten in conflict kwam met een mede-Wereldhuisgenoot en daarna boos wegliep. Het duurt even voor de gevraagde man, enigszins onwillig, geduwd door handen uit zijn omgeving, naar Magdi toe loopt. Magdi voert hem mee naar de plek waar hij eerder zat en laat hem demonstratief handen schudden met de man met wie hij eerder ruzie had. Er klinkt gelach en applaus.

‘Wij willen mensen helpen zelfstandig een keuze te maken over hun toekomst. We helpen ze investeren in eigen kracht en talenten. Het afgelopen jaar hebben we 50 mensen van hieruit aan een verblijfsvergunning geholpen. Het jaar daarvoor 48. Wij helpen mensen ook met denken over terugkeer. Maar wij zeggen: als je niet terug kunt naar je land, zorg dan dat je jezelf hier kunt redden. Leer Engels, leer Nederlands, wees creatief. Vermijd onveilige situaties, creëer je eigen netwerk en help jezelf.’